Sosyal gelişim, çocuğun diğer gelişim basamakları kadar değerlidir. Bireyin yaşamında giderek önem kazanacak “uyum sağlama” becerisi çocukluk çağında ve sosyal gelişim süreci içerisinde kazanılır. Çocuğun sosyal davranışları yoğun etkileşim içinde olduğu ailesi ve arkadaşlarının gösterdiği geri bildirimlerle anlaşılır. 

Akranları ile kurdukları ilişki içerisinde rekabet etmeyi, kaygı yaratan durumlarla baş etmeyi öğrenirler. Sosyal becerilerinin gelişebilmesi için bu tür ilişkilere ihtiyaçları vardır. Kendilerinden daha büyük ya da küçük kişileri tercih eden çocukların sosyal ilişki kurma ve sürdürme ile ilgili sıkıntıları olduğunu düşünebiliriz. Yaşından daha büyük kişilerle ilişki kurmak, ihtiyaçlarının anlaşılması ve ilişkinin kolaylaşmasını sağlar. Kendi yaşından küçüklerle ilişki kurmayı tercih eden çocukların ise oyunları kontrol etme eğiliminin yoğun olduğu gözlenmektedir.

Gerçek hayatta çocuk için kaygı verici olabilecek öfke, üzüntü, kıskançlık gibi olumsuz duygular oyun sayesinde daha rahat dile getirilebilir. Örneğin, anne babasının ilgisini kardeşi ile paylaşmakta zorlanan bir çocuk oyunda anne baba ve çocuktan oluşan üç kişilik bir aile hayal edebilir. Birçok kişi oyunun çocuk için sadece bir eğlence aracı olduğunu düşünür. Oysa araştırmalar oyunun çocuğun zihinsel, sosyal ve duygusal gelişimini olumlu yönde etkilediğine işaret etmektedir. Oyun, erken yaşlardan itibaren çocukların çevrelerini keşfetmek ve yeni deneyimler kazanmak adına kullandıkları başlıca yoldur. Oyun, çocukların merak eden, yaratıcı, özgüvenli bireyler olarak yetişmesinde önemli bir yere sahiptir.  

Çocukların sevdiği aktivitelere ilgi göstermeleri, onlara dikkati sürdürme becerisi ile farklı durumlarda yeni çözüm yöntemleri oluşturma deneyimi kazandırır. Bütün bunlar, çocuğun; problem çözme, analiz  ve muhakeme becerisinin gelişmesine yardımcı olur. Çocuk ile kurulan iletişim yöntemlerinin; destekleyici, düşündürücü ve çözüm oluşturacak yönde olması, çocuğun gelişimine yardımcı olur. Oyunlarda süreç, sonuçtan önemlidir.

Sosyal Beceriler Nelerdir?

*Empati (Kendi duygularını anlama, başkalarının duygularını görsel ve işitsel ipuçlarından yaralanarak fark edebilme, bireysel farklılıklara hoşgörülü olabilme…)

*Sorun çözme becerisi (Sorunu tanımlama, çözüm yolu üretme ve uygun çözümü seçip uygulayabilme)

*Dürtü kontrolü (Sırasını bekleyebilme, dinleme, kurallara uyum sağlayabilme, iç sesleri kontrol edebilme…)

*Öfke kontrolü (Kızgınlık duygusu ile baş edebilme)

*Kendini ifade etme becerileri (Duygu ve düşüncelerini uygun yollarla ifade edebilme)

*Atılganlık becerileri (Arkadaş grubuna katılabilme, grup içinde fikirlerini söyleyebilme, hakkını arayabilme, haksızlıkla baş edebilme, yardım alma becerileri…)

*Olumlu benlik algısı (Özgüveni geliştirme, kendindeki olumlu özellikleri fark etme ve ifade edebilme, yapabilirlikleri hakkında iç görü kazanma)

*Arkadaş grubu ile kaynaşma (Arkadaşça davranışları kullanabilme, iltifat etme, oyuna katılabilme, konuşmayı başlatma, teşekkür etme, başkalarını tanıma, bir gruba katılma, özür dileme…)

*Grupla hareket edebilme (İş bölümüne uyma, gruba dahil olma…)

Hangi çocukların sosyal becerilerini geliştirmeye ihtiyacı vardır?

*Yalnız kalmayı tercih eden çocukların

*Sadece erkeklerle oynamayı tercih eden kızların

*Sadece kızlarla oynamayı tercih eden erkeklerin

*Dışlanan çocukların

*Grup tarafından fark edilmeyen çocukların

*Duygularını yönetmekte zorlanan çocukların

*Çevresine sözel veya fiziksel zarar veren, zorba çocukların

*Çok baskın olan ve herkesi yönetmeye çalışan çocukların

*Kurallı ortamın kurallarına uymayan çocukların

*Güvenli hareket edemeyen çocukların

*Sürekli zarar gören, kendini koruyamayan, mağdur çocukların

*Sorun çözme becerisi zayıf olan, sürekli şikayet eden çocukların

*Başkasının bakış açısıyla olaylara bakamayan çocukların

Sosyal beceri çalışmalarıyla neleri başarabiliriz?

*Çocuğun etkileşime geçtiği akran sayısı artabilir

*Oyun oynamayı öğrenebilir; yeni oyunlar öğrenebilir

*Hakkını aramayı öğrenebilir

*Kendini uygun yollarla ifade etmeyi öğrenebilir

*Kendini arkadaşlarına tanıtabilir

*Güçlü yönlerini keşfedebilir

*Sorun yaşamadan eğlenerek oyun oynamayı deneyimleyebilir

*Sorun çözme yollarını öğrenebilir

*Kendindeki olumlu gelişimin kaydını tutabilir, bunu fark edebilir, davranışlarını değiştirebildiğini fark edebilir.

Mehtap Kasapbaşoğlu

Aile Danışmanı/Eğitimi Uzmanı